لیست داروهای دیابت و کنترل قند خون و کاربرد آنها

دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قرن حاضر است که به دلیل اختلال در عملکرد انسولین یا مقاومت سلول‌ها نسبت به آن ایجاد می‌شود. مدیریت صحیح دیابت نیازمند رعایت رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم و استفاده از داروهای مناسب است. داروها در کنترل قند خون، جلوگیری از عوارض و افزایش کیفیت زندگی نقش اساسی دارند. در این مقاله، انواع داروهای دیابت، عملکرد آن‌ها و انتخاب بهترین دارو بر اساس نوع دیابت را بررسی می‌کنیم.

انواع قرص قند – لیست داروهای دیابت

قرص‌های قند که برای کنترل دیابت نوع ۲ تجویز می‌شوند، شامل چند دسته هستند:

1. بی‌گویانیدها (Biguanides)که حاوی متفورمین  (Metformin)بوده و باعث کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسیت به انسولین شده؛ در ابتدا توسط خیلی از پزشکان تجویز می‌شود.
2. سولفونیل اوره‌ها (Sulfonylureas)که شامل گلی‌‎بن‌کلامید، گلی‌کلازید و گلایمپیرید است و باعث افزایش ترشح انسولین از لوزالمعده شده، اما ممکن است باعث افت قند خون در برخی بیماران شود.
3. مگلیتینیدها  (Meglitinides) شامل دو داروی ریپاگلینید و ناتاگلینید است که مشابه سولفونیل اوره‌ها عمل می‌کند، اما اثر کوتاه‌تری دارد؛ از این رو باید قبل از وعده غذایی مصرف شود.
4. تیازولیدیندیون‌ها (TZDs) شامل پیوگلیتازون است که برای تنظیم قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تجویز می‌شود و معمولاً 2 هفته زمان می‌برد تا اثرگذاری خود را نشان دهد.
5. مهارکننده‌های DPP-4 شامل سیتاگلیپتین، لیناگلیپتین و ساکساگلیپتین است. این دارو با افزایش ترشح انسولین و کاهش ترشح گلوکاگون به افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمک می‌کند.
6. مهارکننده‌های SGLT2 شامل داپاگلیفلوزین، کاناگلیفلوزین و امپاگلیفلوزین است. این ترکیب از بروز حمله‌های قلبی و سکته مغزی جلوگیری می‌کند.
7. آگونیست‌های GLP-1 شامل لیراگلوتاید، دولاگلوتاید و سِماگلوتاید است. این داروها به افزایش ترشح انسولین، کم شدن اشتها و کاهش وزن کمک می‌کنند. 

 

کدام قرص برای کنترل دیابت بهترین است؟ 

انتخاب بهترین قرص برای افراد دیابتی به عوامل متعددی از جمله نوع دیابت (نوع ۱ یا نوع ۲)، میزان قند خون ناشتا، میانگین سطح گلوکز (HbA1c)، سن، وزن، وضعیت کلیه‌ها و کبد و حتی بیماری‌های دیگر مربوط است. 
در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، اغلب اولین درمان دارویی، متفورمین (اگر این دارو رو داریم لینک بدیم) است. این دارو با کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین، قند خون را کنترل کرده و به کاهش وزن و فشار خون کمک می‌کند؛ همچنین این دارو برای بیماری‌هایی چون سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان نیز تجویز می‌شود.
با این حال، در برخی بیماران ممکن است نیاز به استفاده از ترکیبی از داروها باشد. در این موارد، پزشک ممکن است یکی از موارد زیر را تجویز کند:

• سولفونیل اوره‌ها مثل گلی‌بن‌کلامید (Glibenclamide) یا گلی‌کلازید (Gliclazide)
• مهارکننده‌های DPP-4 مانند سیتاگلیپتین (Sitagliptin)
• مهارکننده‌های SGLT2 مانند داپاگلیفلوزین (Dapagliflozin)
• داروهای GLP-1 آگونیست مثل لیراگلوتاید (Liraglutide)  
• بنابراین، هیچ قرص واحدی برای همه‌ی دیابتی‌ها بهترین نیست. بلکه باید با توجه به شرایط فردی و مشورت با پزشک انتخاب شود.

 

قوی‌ترین داروی کاهش قند خون

در میان داروهای خوراکی، انواع داروی کاهش قند خون بسته به پاسخ بدن و شدت دیابت متفاوت است. اما از نظر اثربخشی:

• انسولین، که نوع تزریقی داروهای کاهنده قند خون است؛ قوی‌ترین و سریع‌ترین اثر را در کاهش قند خون دارد.
• در میان داروهای خوراکی، ترکیب متفورمین با سولفونیل اوره یا متفورمین با مهارکننده‌های SGLT2 می‌تواند اثر قابل‌توجهی داشته باشد.
• داروهای GLP-1 که از نوع تزریقی داروهای دیابت هستند، میزان اثربخشی بالایی در کاهش سطح قند خون دارند.
• بیمارانی که دچار قند خون بسیار بالا هستند، یا سطح گلوکز (قند) خون بالای 9 واحد دارند، ممکن است نیاز فوری به انسولین داشته باشند تا از کتواسیدوز (DKA)که از عوارض حاد دیابتی است، جلوگیری کنند.

 

بهترین داروی دیابت نوع ۲

برای دیابت نوع ۲، انتخاب بهترین نوع دارو به وضعیت متابولیک، چاقی، بیماری‌های زمینه‌ای دیگر مانند بیماری قلبی یا نارسایی کلیه، سن و اولویت‌های فرد بستگی دارد.
انتخاب‌ها به ترتیب اولویت:

1. متفورمین: انتخاب اول در اکثر موارد
2.  SGLT2 inhibitors: مناسب برای بیماران با مشکلات قلبی و کلیوی
3.  GLP-1 agonists : برای کسانی که اضافه وزن داشته و به کاهش وزن نیاز دارند.
4. 4DPP-4 inhibitors : گزینه مناسب برای بیماران مسن با خطر افت قند خون
5. سولفونیل اوره‌ها: اثرگذار ولی با ریسک افت قند
6. انسولین: برای بیماران با سطح گلوکز (قند) خیلی بالا

بنابراین، اگر در کنار کاهش قند خون، کاهش وزن و کاهش خطرات قلبی یا کلیوی مدنظر باشد، داروهای جدیدتری مثل داپاگلیفلوزین (Dapagliflozin) یا لیراگلوتاید (Liraglutide) می‌تواند گزینه مناسبی باشد. 

 

جدیدترین داروی دیابت

در تازه‌ترین دستاوردهای علمی، چند داروی نوین برای درمان و کنترل دیابت معرفی شده‌اند که می‌توانند روند درمان بیماران را متحول کنند. یکی از این داروها، Tzield  (Teplizumab) است که اولین درمان تأییدشده برای تأخیر در بروز دیابت نوع ۱ به‌شمار می‌رود و با حفظ سلول‌های بتا، می‌تواند شروع بیماری را تا دو سال به تعویق بیندازد. در حوزه‌ی انسولین نیز داروهای سریع‌الاثر مانند Merilog و  Kirsty (Insulin Aspart-xjhz) توانسته‌اند با عملکرد مؤثر و قیمت مناسب‌تر، تأییدیه FDA را دریافت کنند. همچنین برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲، به عنوان جدیدترین داروی قند خون قرص ترکیبی گلوتریو ۱۰/۵/۱۰۰۰ با فرمولاسیونی هوشمند متشکل از لیناگلیپتین، متفورمین و امپاگلیفلوزین معرفی شده است. این دارو با بهره‌گیری از سه مکانیسم متفاوت، هم‌زمان قند خون را کاهش داده، ترشح انسولین را بهبود بخشیده و دفع گلوکز از طریق کلیه را افزایش می‌دهد. این نوآوری‌ها امیدهای تازه‌ای را برای بهبود کیفیت زندگی بیماران دیابتی فراهم کرده‌اند.

 

قرص قند خارجی

در بازار داروی ایران و جهان، برندهای قرص قند خارجی متعددی وجود دارند که توسط پزشکان تجویز می‌شود. این داروها معمولا تحت کنترل کیفی بالاتری تولید شده و گاهی جذب بهتری نسبت به نسخه‌های ژنریک داخلی دارند. ژنریک به داروهایی گفته می‌شود که ممکن است توسط هر تولید کننده‌ای، تولید و عرضه شوند، اما داروهایی با نام تجاری فقط مختص یک تولید کننده خاص هستند. 
برندهای خارجی مشهور شامل موارد زیر هستند: 

• متفورمین؛ تولید شرکت  Merck یا bristol myers squibb  
• سیتاگلیپتین؛ تولید Merck آمریکا
• داپاگلیفلوزین؛ تولید  AstraZeneca
• لیناگلیپتین؛ تولید  Boehringer Ingelheim
• لیراگلوتاید؛ تولید Novo Nordisk دانمارک 

 

مقایسه قرص قند خارجی و داخلی

بسیاری از بیماران باور دارند که داروهای خارجی، اثربخشی بیشتری دارند، اما این موضوع همیشه صحیح نیست. در صورت تولید داخلی با کیفیت مناسب و رعایت استانداردها، تفاوت بالینی قابل‌توجهی دیده نمی‌شود. با این حال، پزشکان در برخی شرایط خاص، قرص‌های برند خارجی را به‌عنوان گزینه مطمئن‌تر توصیه می‌کنند.

 

عوارض قرص دیابت

عوارض قرص‌های دیابت بسته به نوع دارو متفاوت است، اما در ادامه مهم‌ترین عوارض جانبی رایج قرص‌های کنترل دیابت نوع ۲ مانند متفورمین، گلی‌بنکلامید، سیتاگلیپتین، امپاگلیفلوزین و... را به‌طور کلی آورده‌ایم. عوارض جانبی رایج قرص قند:

• افت قند خون (هیپوگلیسمی):
  بیشتر در داروهایی مثل گلی‌بنکلامید یا ترکیبات سولفونیل‌اوره دیده می‌شود.
• مشکلات گوارشی:
  تهوع، نفخ، دل‌پیچه و اسهال، به‌ویژه در شروع مصرف متفورمین.
• کاهش وزن یا افزایش وزن:
  برخی داروها مثل متفورمین باعث کاهش وزن، و برخی مانند پیوگلیتازون ممکن است باعث افزایش وزن شوند.
• افزایش خطر عفونت‌های مجاری ادراری یا تناسلی:
  مخصوصاً در داروهایی مثل امپاگلیفلوزین و دیگر مهارکننده‌های SGLT2.
• اختلال در عملکرد کلیه یا کبد:
  برخی داروها در بیماران با نارسایی کلیوی یا کبدی باید با احتیاط یا اصلاً مصرف نشوند.
• اسیدوز لاکتیک (نادر ولی خطرناک):
  از عوارض نادر متفورمین در بیماران با مشکلات کلیوی.
• کمبود ویتامین B12:
  مصرف بلندمدت متفورمین می‌تواند جذب B12 را کاهش دهد.

تفاوت دیابت نوع 1 و نوع 2

دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 دو نوع رایج دیابت هستند که تفاوت‌های زیادی در علل، درمان‌ها و نحوه عملکرد بدن دارند. در ادامه به تفاوت‌های اصلی این دو نوع دیابت اشاره می‌کنم:

علت بروز

• دیابت نوع 1: این نوع دیابت معمولاً در سنین پایین‌تر (کودکی یا نوجوانی) رخ می‌دهد و به دلیل حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس اتفاق می‌افتد. در این حالت، پانکراس قادر به تولید انسولین نیست و فرد نیاز به تزریق انسولین دارد.
• دیابت نوع 2: این نوع دیابت بیشتر در بزرگسالان و معمولاً به دلیل مقاومت بدن به انسولین یا کاهش تولید انسولین در پانکراس ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است در ابتدا انسولین تولید کنند، اما بدن آن‌ها به خوبی از آن استفاده نمی‌کند.

سن شروع

• دیابت نوع 1: معمولاً در سنین کودکی، نوجوانی یا جوانی رخ می‌دهد، اگرچه ممکن است در هر سنی نیز بروز کند.
• دیابت نوع 2: بیشتر در بزرگسالان و به‌ویژه در افراد بالای ۴۰ سال دیده می‌شود، اما با تغییرات سبک زندگی، اکنون در جوانان و حتی کودکان هم مشاهده می‌شود.

درمان

• دیابت نوع 1: درمان اصلی دیابت نوع 1 تزریق انسولین است، زیرا بدن نمی‌تواند به‌طور طبیعی انسولین تولید کند.
• دیابت نوع 2: در مراحل اولیه، دیابت نوع 2 ممکن است با تغییرات در سبک زندگی مانند رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن کنترل شود. در صورتی که این اقدامات کافی نباشد، داروهایی برای بهبود حساسیت به انسولین یا تحریک تولید انسولین استفاده می‌شود. در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است نیاز به تزریق انسولین نیز باشد.

نحوه عملکرد بدن

• دیابت نوع 1: در این نوع دیابت، بدن قادر به تولید انسولین نیست، بنابراین فرد باید انسولین را از طریق تزریق یا پمپ انسولین تأمین کند.
• دیابت نوع 2: در این حالت، بدن هنوز مقداری انسولین تولید می‌کند، اما سلول‌های بدن به انسولین مقاوم می‌شوند و نمی‌توانند به‌درستی از آن استفاده کنند. در نتیجه، قند خون بالا می‌رود.

شیوع

• دیابت نوع 1: حدود ۵-۱۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت، دیابت نوع 1 دارند.
• دیابت نوع 2: بیش از ۹۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت، دیابت نوع 2 دارند و این نوع بیشتر در اثر سبک زندگی نادرست ایجاد می‌شود.

جمع‌بندی:

• دیابت نوع 1: عدم تولید انسولین به دلیل حمله سیستم ایمنی به سلول‌های پانکراس.
• دیابت نوع 2: مقاومت به انسولین یا کاهش تولید انسولین در پانکراس.

 

با داروی مناسب، دیابت را هوشمندانه مدیریت کنید

دیابت اگرچه یک بیماری مزمن است، اما با انتخاب درست می‌توان آن را به‌خوبی مدیریت کرد. کلید کنترل مؤثر دیابت، انتخاب دارویی‌ست که با سبک زندگی، وضعیت قلب و کلیه، و شرایط خاص هر فرد هم‌خوانی داشته باشد. داروی مناسب فقط قند خون را پایین نمی‌آورد، بلکه می‌تواند از عوارض جدی‌تری مثل آسیب‌های قلبی، کلیوی و عصبی نیز پیشگیری کند. اما یادتان باشد: خوددرمانی راه درستی نیست. همیشه پیش از شروع یا تغییر دارو با پزشک مشورت کنید تا بهترین مسیر درمانی برای شما تعیین شود. در صورتی که به مشاوره آنلاین جهت خرید دارو نیاز دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره داروخانه آنلاین دواپیچ استفاده کنید.